ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਮੰਦਰ ਵੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦੇਵੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਇਹ ਅਨੋਖਾ ਮੰਦਰ ਦੇਵਭੂਮੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਨੈਨੀਤਾਲ ਝੀਲ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਸਿਰੇ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦੇ 51 ਸ਼ਕਤੀਪੀਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਮਾਤਾ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਡਿੱਗ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਉਹ ਭਾਗ ਡਿੱਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਪੀਠ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਏ। ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਇੱਥੇ ਹੀ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੋ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਟੁੱਟ ਆਸਥਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਆਸਥਾ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਮਾਤਾ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਕਾਲੀ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਨੰਦਾ ਅਸ਼ਟਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਉਤਸਵ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਅੱਠ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਵੇਰੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਮੁਹੂਰਤ ਦੌਰਾਨ ਮਾਤਾ ਸੁਨੰਦਾ ਦੀ ਡੋਲੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਮੰਦਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿੰਨ-ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਚੱਕਰ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਨੈਨੀ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨੇੜਲੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਲਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
