ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਯਾਨੀ 1 ਮਈ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਜਾਂ ਮਈ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਇਹ 1886 ਦਾ ਸਾਲ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਇਹ ਲੜਾਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀਆਂ।
1889 ਵਿੱਚ, ਦੂਜਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ, ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ, 1 ਮਈ ਦਾ ਦਿਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਹੜਤਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਦਰਅਸਲ, ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਸੀ। ਫਿਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅਕਤੂਬਰ 1884 ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ, ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ਡ ਟਰੇਡਜ਼ ਐਂਡ ਲੇਬਰ ਯੂਨੀਅਨਜ਼ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ 1 ਮਈ, 1886 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਾਮੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1 ਮਈ, 1886 ਨੂੰ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਹੜਤਾਲ ਦੋ ਦਿਨ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਤੀਜੇ ਦਿਨ, ਯਾਨੀ 3 ਮਈ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਮੈਕਕਾਰਮਿਕ ਹਾਰਵੈਸਟਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਅਚਾਨਕ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਗਈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਜ਼ਦੂਰ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਰੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਝੜਪ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਸਮੇਤ 12 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਜਦੋਂ ਦੂਜੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ 1 ਮਈ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।
ਇਹ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, 1 ਮਈ ਨੂੰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਸਿਰਫ 8 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1889 ਤੋਂ 1890 ਤੱਕ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਹੱਕ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। 1 ਮਈ, 1890 ਨੂੰ, 3 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਜ਼ਦੂਰ 8 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਹਾਈਡ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਉਤਰ ਆਏ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਦਿਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣ ਗਿਆ।
ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਭਾਰਤੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਾਮੇ ਯੂਏਈ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਕੁਵੈਤ, ਓਮਾਨ, ਕਤਰ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਨ ਵਰਗੇ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2022 ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 85 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਕਾਮੇ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਉੱਥੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਦਲ ਗਈ
ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਡੇਟਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਸਾਲ 2014-16 ਵਿੱਚ ਕੇਰਲ ਤੋਂ 82 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਮੇ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸਨ। 2021-24 ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਕੇ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਤੋਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1.3 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇ 78 ਹਜ਼ਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਤੋਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 69 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇ 35 ਹਜ਼ਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ 94 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਰਫ਼ 39 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਮੇ ਗਏ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ। 2014-16 ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਯੂਪੀ ਤੋਂ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚਾਰ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਸਾਲ 2021-24 ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 4.25 ਲੱਖ ਸੀ। ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੋ ਲੱਖ ਹੀ ਰਹੀ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਕਮੀ ਆਈ, ਪਰ ਪ੍ਰਵਾਸ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।
ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਧਿਆ
ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਉੱਥੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭੇਜੇ ਗਏ ਪੈਸੇ (ਰੇਮਿਟੈਂਸ) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਤੋਂ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਪੈਸਾ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2016-17 ਵਿੱਚ ਰੈਮਿਟੈਂਸ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੂਏਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 26.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2023-24 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 19.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਿਹਾ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 11.6 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 6.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੁਵੈਤ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 6.5 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 3.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਘਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਪੈਸਾ 22.9 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 27.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 3.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਵਧ ਕੇ 10.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ 3 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 3.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਕਾਮੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੈਸਾ ਭੇਜ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਾੜੀ, ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।
