ਪੰਚਾਂਗ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੰਗਾ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਜੇਠ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਦਸਮੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਿਨ, ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਦਾਨ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਰਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ, ਪੁਰਖਿਆਂ ਲਈ ਤਰਪਣ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਨਾਲ, ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਉਤਰੀ ਸੀ।
ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਭਗੀਰਥ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦਾ ਪੂਰਵਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਤਰਪਣ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਕੇ, ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਤਪੱਸਿਆ ਲਈ ਹਿਮਾਲਿਆ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਉਹ ਫਿਰ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਏ। ਉਸਦੀ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਦੇਖ ਕੇ, ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ ਲਈ ਭਗੀਰਥ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ। ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ। ਫਿਰ, ਉਸਨੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ, ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੇ ਭਗੀਰਥ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ। ਪਰ, ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਦੀ ਗਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਸਿਰਫ ਮਹਾਦੇਵ ਯਾਨੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਕੋਲ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ। ਕਦੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਦੇ ਵਰਤ ਰੱਖ ਕੇ। ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਦੀ ਇਸ ਕਠੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੀ ਨੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮੰਡਲ ਤੋਂ ਵਹਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਟਾਏ ਹੋਏ ਤਾਲੇ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਲਗਭਗ 32 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਜਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ, ਜੇਠ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਜਟਾਲਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਉਤਰੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਦੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਲਈ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਦੁਰਗਮ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਮਾਂ ਗੰਗਾ ਪਹਾੜ ਤੋਂ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ, ਤਾਂ ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਗੰਗਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
