ਕੇਂਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoEF&CC) ਵੱਲੋਂ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਵਾਬ ਅਨੁਸਾਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਦਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ 10 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਈ ਹੈ।
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਪਰਿਮਲ ਨਾਥਵਾਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 20 ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੈਂਕਿੰਗ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ, ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੱਛ ਹਵਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪਛਾਣੇ ਗਏ 131 ਗੈਰ-ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਮਿਲੀਅਨ ਪਲੱਸ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਸੂਚੀ, ਜੋ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਔਸਤ PM 10 ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 131 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੂੰ 161 µg/m³ ਦੇ ਔਸਤ PM 10 ਪੱਧਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਸਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ, 208 µg/m³ ਦੇ ਔਸਤ PM 10 ਪੱਧਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਰੀਦਾਬਾਦ (190 µg/m³), ਨੋਇਡਾ (182), ਪਟਨਾ (178), ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ (172), ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ (168) ਹਨ। , ਅੰਗੁਲ (167), ਗਜਰੌਲਾ (167), ਅਤੇ ਅਨਪਰਾ (166)।
ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੁਧਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ 131 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 50 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਔਸਤ PM 10 ਪੱਧਰ 126 µg/m³ ਨਾਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 119 µg/m³ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ 111 µg/m³ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ “ਨਿਗਰਾਨੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।”
ਇਹਨਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ: “ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoEF&CC) ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2019 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੱਛ ਹਵਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (NCAP) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ, ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਮਾਂਬੱਧ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਣਨੀਤੀ। NCAP ਦੇ ਤਹਿਤ, ਅਧਾਰ ਸਾਲ 2017 ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ 131 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ 2024 ਤੱਕ ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਮੈਟਰ (PM) ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਵਿੱਚ 20 ਤੋਂ 30% ਕਮੀ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 40% ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 2025-26 ਤੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਬੀਨਟ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਸਟੈਂਡਰਡ (NAAQS) ਨੂੰ ਘਟਾਓ ਜਾਂ ਪੂਰਾ ਕਰੋ।”
