ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਏਟੀਐਮ ਤੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਨਕਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਵੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 2021-22 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 1,30,176 ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਨ। 2024-25 ਤੱਕ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 9.3% ਵਧ ਕੇ 1,42,359 ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਏਟੀਐਮ ਨਿਕਾਸੀ 6% ਵਧ ਕੇ ਲਗਭਗ 31 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਬੈਂਕ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਏਟੀਐਮ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੈਂਕ ਏਟੀਐਮ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਉਂ ਘਟਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਏਟੀਐਮ ਤੋਂ ਨਕਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਥੇ ਇਸ ਸਭ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਭਾਵੇਂ ਪਿਛਲੇ 5 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1,30,176 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 1,42,359 ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਏਟੀਐਮ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 2022-23 ਅਤੇ 2024-25 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਏਟੀਐਮ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ 2020-21 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ, ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੇ ਏਟੀਐਮ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2,11,332 ਸੀ। 2022-23 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 2,16,629 ਹੋ ਗਈ, ਪਰ 2024-25 ਵਿੱਚ ਇਹ ਘੱਟ ਕੇ 2,11,656 ਹੋ ਗਈ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਕਦੀ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਬੈਂਕ ਏਟੀਐਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਕਦੀ ਰੀਸਾਈਕਲਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਏਟੀਐਮ ਦੀ ਮੰਗ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਕਢਵਾਉਣ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਵੀ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਵਿੱਚ, ਏਟੀਐਮ ਤੋਂ 30.6 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਨਕਦੀ ਕਢਵਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 28.89 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਸੀ।
ਮਹਿੰਗੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਕਾਰਨ ਬੈਂਕ ਏਟੀਐਮ ਘਟਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਦਯੋਗ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਏਟੀਐਮ ਚਲਾਉਣਾ ਬੈਂਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਿੰਗਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਕਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਕੈਸੇਟ ਸਵੈਪ ਸਮੇਤ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਏਟੀਐਮ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ।
