ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਖਬਰ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦੁੱਖ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਜਰਮਨ ਚਾਂਸਲਰ ਐਂਜੇਲਾ ਮਾਰਕੇਲ ਨੇ ਐਕਸ ‘ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।
ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ। ਸਾਬਕਾ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਓਬਾਮਾ ਨੇ 1991 ਦੇ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਅਧਾਰਤ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਰਕੇਲ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਅਰਥਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੋਮਲ ਅਤੇ ਨਰਮ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਦੱਸਿਆ
ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਕੋਮਲ, ਨਰਮ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਨ। ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ “ਚਿੱਟੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਪੱਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੱਛਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਰਸ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।”
ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਰਵਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚੇ
ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਸਿੰਘ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਓਬਾਮਾ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਿੰਘ ਇਸ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਇੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿਚੋਂ ਆ ਕੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾ ਕੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਲਿਆ ਕੇ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸਾਖ ਬਣਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ।
ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ
ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਓਬਾਮਾ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮੈਂ ਨਿੱਘੇ ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਾਵਧਾਨ ਸੀ, ਭਾਰਤੀ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਇਰਾਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਾਡੇ ਸਮੇਂ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਅਸਾਧਾਰਣ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਤਾ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮੇਰੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਅਸੀਂ ਅੱਤਵਾਦ, ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ।
ਐਂਜੇਲਾ ਮਾਰਕੇਲ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਸ਼ਲਾਘਾ
ਐਂਜੇਲਾ ਮਾਰਕੇਲ, ਜੋ 2005 ਤੋਂ 2021 ਦਰਮਿਆਨ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਚਾਂਸਲਰ ਸੀ, ਨੇ ਫ੍ਰੀਡਮ ਮੈਮੋਇਰਜ਼ (1954-2021) ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਪਰੈਲ 2006 ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਮੇਲੇ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ 1.2 ਬਿਲੀਅਨ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਸੀ ਜੋ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
