ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਜਾਣੋ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਨੇ ਕਾਰਨ !

ਦੀਵਾਲੀ ਦੀਵੇ ਅਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਅੱਜ 31ਅਕਤੂਬਰ ਤੇ 1 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪੂਜਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਾਧਕ ਮਨ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਕਈ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਮੌਕੇ ਲੋਕ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਕਿਉਂਕਿ ਸਨਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੀਪ ਜੋਤੀ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਜਨਾਰਦਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੀਵਾਲੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਦੇ ਚਾਰੇ ਯੁੱਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਤਾਂ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਕੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਹਨ।
ਵਾਲਮੀਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਦੇ ਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸੀਤਾ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਤ੍ਰੇਤਾ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੇ ਬਨਵਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤੇ ਤਾਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਰਾਤ ਪੂਰੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਬੁਰਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤੇ, ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ‘ਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਪੁਰਾਤਨ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਤਯੁਗ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਦੈਂਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਗਰ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਹਲਾਹਲ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲੈ ਕੇ ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੇਵ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸੰਯੋਗ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਦੀ ਸੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਧਨਤੇਰਸ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਗਰ ਮੰਥਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਮਲ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਈ।ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪੁਰਾਤਨ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਆਪਰਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਪਾਪੀ ਦੈਂਤ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਭੂਦੇਵੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਵਰਦਾਨ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਰਕਾਸੁਰ ਦੇ ਆਤੰਕ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਦੇਵਤੇ ਘਬਰਾਹਟ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਆਏ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸਤਿਆਭਾਮਾ ਭੂ ਦੇਵੀ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਸੀ, ਇਸੇ ਲਈ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਤਿਆਭਾਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਥ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਏ।ਪਰ, ਨਰਕਾਸੁਰ ਦਾ ਇੱਕ ਤੀਰ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਦੇਖ ਕੇ ਸਤਿਆਭਾਮਾ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਤੀਰ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ ਉਸ ਦਿਨ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਨਰਕਾਸੁਰ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।