ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਲੀ ‘ਤੇ ਗੁਜੀਆ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਹੋਵੇ? ਹਰ ਸਾਲ ਹੋਲੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਗੁਜੀਆ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ… ਹੋਲੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ, ਗੁਜੀਆ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਮਕੀਨ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਜੀਆ ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਗੁਜੀਆ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ – ਬਿਲਕੁਲ ਸਮੋਸੇ ਵਾਂਗ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮੋਸਾ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਕੀਤਾ, ਗੁਜੀਆ ਦਾ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਹੋਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਕਵਾਨ ਗੁਜੀਆ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੋਲੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ‘ਚ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਗੁਲਾਲ ਆਉਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਹੋਲੀ ‘ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਇਕ ਖਾਸ ਮਿਠਾਈ ਹੈ ਗੁਜੀਆ, ਜੋ ਅੱਜਕਲ ਲਗਭਗ ਹਰ ਘਰ ‘ਚ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੋਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਜੀਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ‘ਤੇ ਗੁਜੀਆ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫੱਗਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇਹ ਮਿਠਾਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਜ ਵਿੱਚ ਠਾਕੁਰ ਜੀ ਭਾਵ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁੱਜੀਆ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬ੍ਰਜ ਤੋਂ ਹੀ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗੁਜੀਆ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਲੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮਿਠਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਹੋਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੱਡੂ ਗੋਪਾਲ ਨੂੰ ਗੁਜੀਆ ਜ਼ਰੂਰ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹੋਲੀ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਗੁਜੀਆ ਨੂੰ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਦੋ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਗੁਜੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਗੁਜੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਮਠਿਆਈਆਂ ਵਿੱਚ ਆਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਆ ਜਾਂ ਸੂਜੀ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਦੀ ਭਰਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਜੀਆ ਆਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਆ ਭਰ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਗੁਜੀਆ ਵਿੱਚ ਆਟੇ ਦੀ ਪਰਤ ਉੱਤੇ ਚੀਨੀ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਿਠਾਈ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
