ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਨੇ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖੜੀ? ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ

ਰੱਖੜੀ, ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਟੁੱਟ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਸਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਰਾ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੋਮਵਾਰ, 19 ਅਗਸਤ 2024 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਨਾਲ ਹੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ ਨੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹੀ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਰੱਖੜੀ ਬਾਰੇ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖੜੀ, ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਭੈਣ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਰਾ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹਣ ਅਤੇ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦੇਣ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਅਟੁੱਟ ਬੰਧਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਰੱਖੜੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ, ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੈਣਾਂ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਸ਼ਨ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਮੁੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ।
ਸਾਰੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਹਰ ਸਾਲ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਭੈਣਾਂ ਥਾਲੀ ਸਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਆਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ? ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਤਯੁਗ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆਸੂਤਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰੱਖੜੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਬੰਧੀ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੌਰਾਣਿਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਾਂਗੇ।
ਰਕਸ਼ਾ ਬੰਧਨ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਭਰਾ-ਭੈਣ ਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਭਰਾ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਦਾ ਦਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਨੂੰ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹੀ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਮੰਗਿਆ। ਕਹਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਯੱਗ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤਦ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਦਾਨੀ ਰਾਜੇ ਬਲੀ ਤੋਂ ਵਾਮਨਵਤਾਰ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਦਮ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਹਾਂ, ਬਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਵਾਮਨਵਤਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਦੋ ਕਦਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆ। ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਖੁਦ ਉਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਤੀਜਾ ਕਦਮ ਪੁੱਟਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਤਦ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਸਭ ਕੁਝ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੇਰੀ ਬੇਨਤੀ ਸੁਣੋ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪਾਤਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹੋ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਵੈਕੁੰਠ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਕੇ ਪਾਤਾਲ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਔਰਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਲੀ ਕੋਲ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹੀ। ਬਾਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਆਪਣੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਇਹੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਲੀ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਤਦ ਰਾਜਾ ਬਲੀ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਵਰਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਪਾਤਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੇ। ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਚਤੁਰਮਾਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।