ਚੈਤਰਾ ਨਵਰਾਤਰੀ 2024: ਭਾਰਤ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ। ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਚਮਕ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਰਹੱਸ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਮੌਜੂਦ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਾਂਗੇ, ਜਿੱਥੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਤੁਸੀਂ ਜਾ ਕੇ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਨਗਰੀ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਰਾਮਨਗਰ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਬਾਹੂ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਵੀ ਉਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰੇ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਦੇਵੀ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮੰਦਰ ‘ਚ ਸਥਾਪਿਤ ਮਾਤਾ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ‘ਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈ ਸੀ ਸਗੋਂ ਮਾਤਾ ਦੀ ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਖੁਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਬਾਂਦਰ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪਰਿਸਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਦੇਵਭੂਮੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਰੁਦਰਪ੍ਰਯਾਗ ਵਿੱਚ ਅਗਸਤਿਆਮੁਨੀ ਬਲਾਕ ਦੇ ਸਿਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਿਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਅਗਸਤਯ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੁਰਗਾ ਸਪਤਸ਼ਤੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਕੁਮਸੈਨ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੈਂਤਾਂ ਦਾ ਆਤੰਕ ਸੀ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ੀ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸਨੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਆਏ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਦੈਂਤ ਮਾਰ ਦੇਣਗੇ। ਤਦ ਸਨੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਅਗਸਤਯ ਰਿਸ਼ੀ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿਲਾ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ‘ਚ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਭੂਤਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਵੀ ਡਰ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਦਿਸ਼ਕਤੀ ਮਾਂ ਜਗਦੰਬਾ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਰਗੜਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।
ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਕਾਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਪਿੰਡੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕੁਢਾ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਗਊ ਰੱਖਿਅਕ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਗਾਂ ਇਥੇ ਝਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਗਾਂਵਾ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਖੋਦਾਈ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮੂਰਤੀ ਦੇਖੀ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਾ ਲੱਭਿਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਊਆਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਥੜ੍ਹਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ।
ਇਸ ਮੰਦਰ ‘ਚ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਪਿੰਡੀ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਿੰਡੀ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ‘ਚੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਣੀ ਰਿਸਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਪਿੰਡੀ ‘ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੀਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਮਾਂ ਕੁਸ਼ਮਾਂਡਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
